Cyhoeddi Mynediad Agored ym Mangor: Ystyriaethau ar ein cynnydd gan Dr Michelle Walker ar gyfer Wythnos Mynediad Agored 2017

Wrth i ni agosau at Wythnos Mynediad Agored Rhyngwladol arall, dyma'r amser i ni feddwl am yr hyn a gyflawnwyd dros y flwyddyn ddiwethaf ac edrych ymlaen at beth nesaf ym mynediad agored yma ym Mangor. Rhoddodd ein neges flog ar gyfer Wythnos Mynediad Agored 2016 adolygiad manwl o berthynas Bangor â mynediad agored. Mae meddwl am y blog hwn wedi amlygu natur flaengar rhai o'n haelodau staff, er ein bod yn teimlo weithiau bod ein cynnydd yn araf. Ond ymddengys ein bod wedi gwneud camau cadarnhaol iawn y llynedd.

Ym mis Ebrill 2016, dechreuom brosiect traws-sefydliadol i weithredu PURE fel ein System Gwybodaeth Ymchwil Gyfredol (Current Research Information System CRIS) a'n gadwrfa sefydliadol. Mae dipyn o ffordd i fynd hyd nes y byddwn yn rhoi'r system ar waith yn llawn gan ein bod wedi bod yn bwrw ymlaen â chyflwyno'r system yn raddol ers mis Ebrill 2016. Yn y cyfamser, rydym wedi mewnforio'r holl wybodaeth am allbwn ymchwil sydd eisoes wedi ei chofnodi gan y sefydliad ac wedi gwneud PURE yn gadwrfa sefydliadol. Rydym wedi hyfforddi oddeutu 400 aelod staff (staff academaidd, staff y gwasanaethau canolog a staff gweinyddol), mewn 43 o sesiynau hyfforddi gwahanol, ar sut i ddefnyddio PURE i ddiweddaru eu proffiliau, gan gysylltu â swyddogaethau'r gadwrfa.

Ar yr adeg hon y llynedd, roedd PURE yn teimlo fel newid cymharol newydd ac rydym wedi ymgorffori'r system, ond hefyd ffordd newydd o weithio. Bûm yn ailedrych ar ein hen gronfa ddata cyhoeddiadau yr wythnos o'r blaen ac ni allaf gredu faint o bethau sydd wedi newid. Nid yw hyn yn golygu bod y system PURE sydd gennym yn berffaith eto, ond mae'n gymaint gwell na'r hyn oedd gennym o'r blaen.

Mae symud i'n cadwrfa PURE wedi cyfrannu at y newidiadau o ran nifer yr eitemau yn ein cadwrfa a'r llif gwaith sy'n gysylltiedig â'i chynnal. Rydym wedi gweld cynnydd o 147% yn nifer yr eitemau testun llawn a gofnodwyd. Cyn dyfodiad PURE, roedd yr holl eitemau yn ein cadwrfa'n cael eu hychwanegu a'u gwirio â llaw gan staff y gadwrfa. Ers y newid, mae 68% o'r cofnodion wedi cael eu cofnodi gan staff academaidd. Rydym yn dal i wirio, ategu a dilysu pob cofnod (gyda'n tîm cadwrfa bychan) ond mae hwn wedi bod yn gam ymlaen cadarnhaol. Ni ellir priodoli'r holl newidiadau hyn i PURE yn unig. Mae gofynion mynediad agored REF wedi canolbwyntio sylw ac ymdrech a chynyddu'r angen am systemau canolog i fonitro'r holl ddatblygiadau hyn. Rydym hefyd wedi gweld cynnydd mewn academyddion yn ychwanegu gwybodaeth gyhoeddi hanesyddol. Yn hanesyddol, o ganlyniad i ddiffyg staff, dim ond gwybodaeth gyhoeddi ein hacademyddion o 2000 ymlaen oedd y sefydliad yn ei chofnodi. Wrth symud at fetaddata a gofnodir gan awduron, rydym yn gweld ehangiad yn y ffrâm amser a nifer y cofnodion sydd gennym bellach.

Mae symud i system PURE wedi ein galluogi i ddechrau cysylltu'r holl ddata am y tro cyntaf. Rydym yn edrych ymlaen at ragor o ddatblygiadau cyffrous pan fyddwn yn cyflwyno'r porth uwch. Bydd hyn yn ein galluogi i ddelweddu llawer mwy o gynnwys i'r byd y tu allan nag y gallwn ar hyn o bryd a chaniatáu i ni rannu cynnwys ymchwil ar dudalennau gwe ysgolion gyda data o PURE. Bydd hefyd yn caniatáu i ni symud ein traethodau ymchwil o'u hen gartref yn ein cadwrfa ePrints i system PURE. 

Mewn amrywiol gynadleddau, gweminarau a rhestrau postio dros y flwyddyn ddiwethaf, mae'r camau mae'r sefydliadau wedi eu cymryd yn y maes mynediad agored wedi dod yn gynyddol amlwg. Mae'n galonogol clywed am y cynnydd yn y cynnwys mynediad agored a'r eitemau a gofnodir yn y cadwrfeydd mewn rhai sefydliadau ac mae hefyd yn gwneud lles codi ymwybyddiaeth am y trafferthion rydym i gyd yn eu hwynebu. Mae'n gadarnhaol bod camau o'r fath yn cael eu gwneud tuag at fynediad agored, ac mae hyn oll yn ychwanegu at ddatblygiad cyffredinol yr agenda mynediad agored.  Mae'r datblygiadau hyn yn golygu bod mynediad agored ym Mangor yn edrych yn llawer mwy cadarnhaol nag erioed o'r blaen erbyn hyn.

Nid ydym wedi tanysgrifio i'r cynnwys rydych ei eisiau?

Mae Gwasanaethau Llyfrgell ac Archifau Prifysgol Bangor yn deall pa mor rhwystredig yw methu â gweld cynnwys rydych angen ei ddarllen. 

Ein nod yw darparu mynediad at gynnwys sy'n diwallu eich anghenion o ran ymchwil ac addysgu; rydym yn cynnal adolygiad o gyfnodolion pob blwyddyn mewn ymgynghoriad â staff academaidd, cynrychiolwyr llyfrgell, rheolwyr  colegau a deoniaid i argymell canslo tanysgrifiadau (yn seiliedig ar ddata ar gost a defnydd) a gwneud ceisiadau am adnoddau newydd.

Yn wyneb costau cynyddol cyfnodolion, mae'n fwyfwy pwysig bod ymchwilwyr yn ymwybodol o ffyrdd eraill o gael erthyglau testun llawn.

Os nad oes gan y llyfrgell eitem rydych ei hangen, a'i bod yn hanfodol i'ch ymchwil neu eich astudiaeth, gwnawn geisio ei fenthyca o lyfrgell arall.  Sylwer bod y Gwasanaeth Llyfrgell ac Archifau yn rhoi cymhorthdal tuag at y gwasanaeth hwn. Am ragor o fanylion, ewch i: https://www.bangor.ac.uk/library/using/docdel.php.en

Dyma rai ffynonellau eraill o erthyglau testun llawn:

• Mae Google Scholar yn darparu cysylltiadau i destunau llawn pan fydd ar gael am ddim ar-lein, maent yn eu casglu o dudalennau personol awduron a chadwrfeydd prifysgolion, ond yn aml mae'r cysylltiadau yn mynd â chi i dudalen we'r cyhoeddwr sy'n gofyn i chi dalu er mwyn gweld y testun. 
• Mae gan PubMed opsiwn LinkOut ar gyfer erthyglau, sy'n cynnwys fersiynau am ddim sydd ar gael mewn cadwrfeydd sefydliadol. 
• Mae OpenDOAR yn gyfeiriadur awdurdodol i gadwrfeydd mynediad agored academaidd sy'n eich galluogi i chwilio ar draws cynnwys cadwrfeydd http://www.opendoar.org/search.php
• Mae ScienceOpen yn gweithio fel casglydd yn dod â chynnwys mynediad agored at ei gilydd o ystod eang o gyhoeddwyr a llwyfannau yn cynnwys PubMed Central, arXiv a SciELO. Mae ScienceOpen hefyd yn cynnwys data am ddyfyniadau a defnydd, ac yn annog adolygu erthyglau gan gymheiriaid ar ôl cyhoeddi i ddileu rhagfarn. https://www.scienceopen.com/

Edrychwch hefyd ar yr adnoddau newydd hyn a allai eich helpu i gael mynediad am ddim a chyfreithiol i erthyglau sy'n rhaid talu amdanynt fel arfer:

• Open Access Button – adnodd ffynhonnell agored rhad ac am ddim y gellir ei ddefnyddio ar-lein trwy'r wefan neu fel estyniad porwr i Chrome neu Firefox. Ar wefan Open Access Button https://openaccessbutton.org/ teipiwch yr URL, DOI, PMID ID, y teitl neu ddyfyniad o'r erthygl. Os yw'r erthygl ar gael, byddwch yn cael cyswllt i gael mynediad ati. Fel arall, os ydych wedi lawrlwytho'r estyniad ar gyfer Chrome neu Firefox, ewch i dudalen yr erthygl ar wefan y cyfnodolyn a chliciwch y botwm OA yn eich porwr, a fydd yn dangos a yw ar gael. Efallai y bydd gennych ddiddordeb hefyd mewn darllen am broject JISC newydd sy'n archwilio gwasanaeth newydd, a fyddai'n ymgorffori defnyddio Botwm Mynediad Agored yn y llif gwaith benthyg rhwng llyfrgelloedd/darganfod. Nod y project hwn yw: atal ceisiadau benthyg lluosog rhwng llyfrgelloedd am yr un erthygl; gwella profiad y defnyddiwr o'r broses benthyg rhwng llyfrgelloedd; cyfrannu at wneud mwy o erthyglau yn rhai mynediad agored; cynnig effeithlonrwydd o ran cost ac amser drwy wirio a yw ddeunydd y gofynnir amdano eisoes ar gael o dan amodau mynediad agored. https://www.jisc.ac.uk/rd/projects/supporting-inter-library-loans-with-the-open-access-button
• Unpaywall - estyniad porwr newydd ei lansio a ddatblygwyd gan Impactstory. The browser extension can be downloaded for Chrome and Firefox and allows you to find free, full text versions of articles, where they exist. Gellir lawr lwytho'r estyniad porwr ar gyfer Chrome a Firefox ac mae'n eich galluogi i ddod o hyd i fersiynau testun rhydd, llawn o erthyglau, lle maent yn bodoli. Pan fydd Unpaywall wedi ei osod yn Google Chrome neu Mozilla Firefox, bydd tab gwyrdd neu lwyd yn ymddangos ar ochr y sgrin. Mae arwydd 'datgloi' gwyrdd yn golygu bod fersiwn am ddim o'r erthygl ar gael ac mae arwydd 'clo' llwyd yn golygu na lwyddwyd i ddod o hyd i fersiwn am ddim o'r erthygl. http://unpaywall.org/

Deunydd darllen pellach:

• https://goldsmithslibraryblog.wordpress.com/2017/04/10/open-access-button-and-unpaywall/
• http://blogs.lse.ac.uk/impactofsocialsciences/2017/04/04/announcing-unpaywall-unlocking-openaccess-versions-of-paywalled-research-articles-as-you-browse/?platform=hootsuite
• http://www.chronicle.com/article/How-a-Browser-Extension-Could/239714
• https://www.nature.com/news/unpaywall-finds-free-versions-of-paywalled-papers-1.21765

 

 

 

 

Cael trafferth gweld testun llawn erthygl cyfnodolyn?

Yr achos mwyaf cyffredin o drafferthion oddi ar y campws yw dilyn cyswllt allanol neu fynd yn uniongyrchol i dudalen we cyhoeddwr.  Gallwch weld holl lyfrau, cyfnodolion a chronfeydd data electronig y llyfrgell ar gyfrifiaduron oddi ar y campws, ond mae'n rhaid i ddarparwr yr adnoddau wybod eich bod yn aelod o Brifysgol Bangor.  Os ydych wedi cyrraedd gwe-dudalen y cyhoeddwr, chwiliwch am opsiwn i fewngofnodi trwy'r system fewngofnodi sefydliadol, Shibboleth neu UK Access Federation, ac yna dewiswch Brifysgol Bangor o'r rhestr. Sylwer os byddwch yn pori safleoedd cyhoeddwyr, byddant hefyd yn dangos teitlau nad ydynt wedi eu cynnwys yn ein tanysgrifiad.

Y ffordd orau o sicrhau eich bod yn cael y cynnwys testun llawn pan fyddwch oddi ar y campws yw dod o hyd i'r erthygl neu'r cyfnodolyn ym mheiriant chwilio'r llyfrgell ac yna dilyn y cyswllt at y cynnwys testun llawn.  Yn ddiofyn, bydd peiriant chwilio'r llyfrgell yn dangos eitemau sydd â mynediad testun llawn yn unig. (Gallwch hefyd dicio'r blwch "Dangos canlyniadau heb fynediad testun llawn hefyd"). Os nad ydych ar y campws, cliciwch ar y cyswllt yn y blwch "gweld ar-lein" a bydd yn gofyn i chi deipio eich enw defnyddiwr a chyfrinair Prifysgol Bangor cyn mynd â chi at y testun llawn. Mae rhai cyfnodolion ar gael i ni gan nifer o wahanol ddarparwyr, felly byddwch yn gweld nifer o ddewisiadau gyda gwahanol ddyddiadau; cofiwch sicrhau eich bod yn dewis y cyswllt cywir.

Os ydych yn chwilio ar gronfa ddata lyfryddol megis Web of Science neu ProQuest, bydd rhaid i chi ddilyn y cysylltiadau testun llawn i weld y testun llawn, nid ydym yn tanysgrifio i'r holl gynnwys y byddwch yn ei weld ar gronfa ddata lyfryddol. 

Os ydych yn chwilio gyda Google Scholar, rydym wedi galluogi llawer o'r cysylltiadau testun llawn at y cynnwys sydd yn ein tanysgrifiad; ar y campws, byddwch yn gweld cysylltiadau "testun llawn ym Mangor".  Er mwyn galluogi hyn ar eich cyfrifiadur eich hun oddi ar y campws, ewch i hafan Google Scholar, dewiswch "cysylltiadau llyfrgell", yna chwiliwch am Brifysgol Bangor ac yna ei dewis.  Nid ydym wedi galluogi'r holl gysylltiadau cynnwys, felly mae'n syniad da gwirio peiriant chwilio'r llyfrgell am y cynnwys; hefyd, efallai y bydd yr erthygl gennym mewn print hefyd.

Os ydych yn credu y dylem fod â mynediad at erthygl, ond nid yw'n gweithio, cysylltwch â ni (manylion isod) gyda manylion llawn yr erthygl (awdur, teitl, cyfnodolyn, rhifyn/cyfrol, blwyddyn, rhifau tudalennau) fel y gallwn edrych i mewn i'r mater.  Mae gwefannau pob cyhoeddwr yn edrych ac yn ymddwyn ychydig yn wahanol a gall ein cysylltiadau fod wedi torri, felly cysylltwch â ni unrhyw bryd byddwch yn cael trafferth.

Am ragor o gymorth, cysylltwch â'r Tîm Cefnogaeth Academaidd ar libsupport@bangor.ac.uk